Είναι 4 το απόγευμα τη στιγμή που γράφω αυτό το άρθρο και είμαστε και οι πέντε μας μπροστά σε μια οθόνη: τα δύο μεγάλα παιδιά μας έχουν online μάθημα στο δημοτικό σχολείο, ο άντρας μου παρακολουθεί συνέδριο online, ο Λεωνίδας βλέπει παιδικά για να μην ενοχλεί τα αδέρφια του και εγώ γράφω τα δικά μου πάλι.

Παλιότερα, θα αγχωνόμουν με τόσες ώρες οθόνης και θα έφτιαχνα πλάνο και ξανά πλάνο με τις ώρες και τα όρια. Πλέον είναι μια τυπική μέρα, ένα τυπικό καθημερινό απόγευμα.

Τεχνολογία από κούνια

Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά μας μεγαλώνουν ούτως ή άλλως μέσα στην τεχνολογία. Από πολύ μικρά τα παιδιά μας είναι εξοικειωμένα με το YouTube στα κινητά μας, με τη μαμά που βγάζει φωτογραφίες και σέλφι, με τον μπαμπά που τους δείχνει online παζλ και παιχνίδια. Και φυσικά, μια τηλεόραση που είναι η εύκολη λύση των γονιών όταν έχουν δουλειά.

Τεχνολογία τον καιρό του κορωνοϊού

Όμως, από τη στιγμή που μπήκε στη ζωή μας ο κορωνοϊός, ο χρόνος στις οθόνες έχει γίνει περισσότερος και για τους γονείς και για τα παιδιά: τηλεργασία και τηλεκπαίδευση είναι νέες έννοιες που πλέον χρησιμοποιούμε καθημερινά.

Ακόμα και οι δραστηριότητες των παιδιών (μαθήματα αγγλικών, μουσικής κλπ) γίνονται online και μιλάμε με βίντεο – κλήσεις με τους συγγενείς και φίλους που πλέον δε συναντάμε από κοντά.

Ακόμα και ο χρόνος μας στα social media είναι περισσότερος, αφού περνάμε πολύ χρόνο να ενημερωνόμαστε, να σχολιάζουμε όλες τις εξελίξεις, να ανεβάζουμε τι μαγειρέψαμε, τι διαβάσαμε, τι γυμναστική κάναμε, πώς τα βγάζουμε πέρα συνδυάζοντας δουλειά και παιδιά στο σπίτι. Επιπλέον, κάποιοι έχουν σταματήσει να εργάζονται εντελώς αυτή την περίοδο.

Δεν είναι τυχαίο που οι αγορές σε τηλεοράσεις, κονσόλες παιχνιδιών, οι λήψεις εφαρμογών κλπ έχουν αυξηθεί ραγδαία από την έναρξη της πανδημίας.

Παρόλο, λοιπόν, που μέρος αυτού του χρόνου μπροστά στις οθόνες σχετίζεται με απομακρυσμένη διδασκαλία σε εικονικές αίθουσες διδασκαλίας, τα παιδιά περνούν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους και πάλι σε οθόνες, αφού είναι πολλές οι ώρες που περνούν εντός σπιτιού.

Ως γονείς σίγουρα θα περνάει από το μυαλό μας αν όλο αυτό είναι φυσιολογικό κι αν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να μετριάσουμε τον οθονο-χρόνο (screen time).

Όμως, όπως και σε όλα τα θέματα, χρειάζεται ψυχραιμία. Πιστεύω πως δε χρειάζεται να μας πιάνει πανικός. Δε χρειάζεται να παρουσιάζουμε στα παιδιά μας την οθόνη σαν κάτι προβληματικό, σαν μια ασθένεια που πρέπει να γιατρευτεί. Δεν είναι ένα ζήτημα άσπρο ή μαύρο.

Πώς θα μπορούσαμε να το διαχειριστούμε όλο αυτό;

Καλώς ή κακώς, η τεχνολογία πλέον είναι κυρίαρχη στη ζωή μας και είναι και απαραίτητη. Οι συστάσεις για ακριβή χρόνο ανά ηλικία ίσως δεν αντιπροσωπεύουν στην ουσία την πραγματικότητα του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούμε πλέον τα μέσα.

Σίγουρα, τα παιδιά μας χρησιμοποιούν οθόνες για να παρακολουθούν κινούμενα σχέδια, αλλά και για να επικοινωνήσουν με δασκάλους, συμμαθητές και παππούδες.

Δεν είναι δυνατόν να μετράμε ακριβώς και να νιώθουμε τύψεις για το χρόνο που περνάει όταν το παιδί μιλάει με τους φίλους του σε βίντεο – κλήση, ούτε όταν η κατάσταση έχει βγει εκτός ελέγχου στο σπίτι και οι γονείς θέλουν απλά λίγο χρόνο να ηρεμήσουν.

Οι γονείς δεν μπορούν πλέον να είναι προσκολλημένοι σε χρονικά όρια, όμως, έχουν την υποχρέωση να διασφαλίσουν ότι η έκθεση του παιδιού σε οθόνες είναι ασφαλής και ισορροπημένη.

Tweet

Θεωρώ πως έχουμε τη δυνατότητα να διατηρήσουμε τις εκτός σύνδεσης (offline) εμπειρίες. Να γυρίσουμε υπέρ μας την κατάσταση. Να τους ρωτήσουμε τι βλέπουν, να παίξουμε μαζί τους ηλεκτρονικό, να «μπούμε στο νόημα» στο έργο που παρακολουθούν.

Τα παιδιά μου ενθουσιάζονται όσες φορές πετάω μια ατάκα ότι δήθεν ξέρω την υπόθεση του επεισοδίου. Αμέσως μου ζητάνε να καθίσω δίπλα τους και ξεκινάνε να μου αφηγούνται όλη την ιστορία. Δεν έχω πάντα διάθεση να το κάνω, αλλά δεν με πειράζει πού και πού να έχουν αυτοί τον πρώτο λόγο, να είναι αυτοί οι πρωταγωνιστές της κουβέντας.

Η προσφορά εναλλακτικής είναι η καλύτερη λύση για να μειωθεί ο χρόνος μπροστά στις συσκευές, όπως μια βόλτα έξω, το να διαβάσουμε ένα βιβλίο μαζί, να παίξουμε ένα επιτραπέζιο.

Αυτό που θέλω να τηρώ, αλλά ακόμα δεν τα καταφέρνω πολύ καλά, είναι να μη χρησιμοποιούν οθόνες τουλάχιστον μία ώρα πριν από τον ύπνο.

Το σίγουρο είναι ότι δε χρειάζεται να το κάνουμε μείζον θέμα στο σπίτι μας.

Ένα πλάνο στο μυαλό μας είναι καλό να το έχουμε όταν αρχίσουν να χρησιμοποιούν οθόνες, αλλά κι αν κάποιες φορές βγαίνουμε εκτός πλάνου, δε χάθηκε κι ο κόσμος.

Σε γενικές γραμμές, όμως, έχω καταλάβει ότι τα παιδιά – όσο κι αν μας ακούγεται περίεργο – νιώθουν ασφαλή με τη ρουτίνα και το πρόγραμμα, ειδικά σε απρόβλεπτες εποχές.

Τα τρία «c»

Ψάχνοντας online για το θέμα, ανακάλυψα το κουίζ με τα τρία C «Three C’s»: Παιδί, περιεχόμενο και πλαίσιο (Child, content and context.) (βιβλίο «Tap, Click, Read» των Lisa Guernsey και Michael H. Levine, εκδ. Jossey-Bass/Wiley.)

Παιδί

Σχετικά με το παιδί, μετράτε τους πόντους που συγκεντρώνετε σε ερωτήσεις όπως: «Βλέπετε συγκεκριμένα προγράμματα/μέσα που βοηθούν το παιδί να αναπτύξει κινητικές ή κοινωνικές δεξιότητες ή ανάπτυξη γλώσσας;» (+1 πόντος), «Δίνετε προσοχή ή ρωτάτε αρκετές ερωτήσεις στο παιδί σας για να πει αν «εμπλέκεται» (engaged) με αυτό που βλέπει στην οθόνη; Ενεργεί ή μιλάει γι’ αυτό που βλέπει;» (+1 πόντος)

Περιεχόμενο

Σχετικά με το περιεχόμενο, απαντάμε σε ερωτήσεις όπως «Το παιδί παρακολουθεί βίντεο ή παίζει παιχνίδια που είναι βίαια ή το τρομακτικά ή το τρομάζουν;» (-2 πόντοι), «Το παιδί τα αναπαράγει με τη φαντασία του εκτός οθόνης;» (+2 πόντοι) κλπ.

Πλαίσιο

«Αφήνετε την οθόνη ή την τηλεόραση ανοιχτή ακόμα και όταν κανείς δεν παρακολουθεί;» (-2 πόντοι) «Έχετε στιγμές στις οποίες παρακολουθείτε από κοινού ή παίζετε με το παιδί σας;» (+2 πόντοι) «Χρησιμοποιείτε τα μέσα κατά τη διάρκεια του γεύματος με τέτοιο τρόπο που να εμποδίζει τη συνομιλία;» (-1 πόντος) κλπ.

Δείτε εδώ ολόκληρο το κουίζ

Νέα δεδομένα – νέες ρουτίνες

Αυτή η κατάσταση με την πανδημία μπορεί να συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, οπότε ίσως θα πρέπει να δημιουργήσουμε νέες ρουτίνες, να εστιάσουμε σε συνήθειες που είναι πιο πρακτικές, πιο υλοποιήσιμες.

Και ας μην νιώθουμε ένοχοι που οι συσκευές χρησιμοποιούνται περισσότερο από ό,τι παλιότερα.

Το να περιορίσουμε τη χρήση τους αυτή τη στιγμή είναι τουλάχιστον ουτοπικό.

Στο κάτω κάτω τα παιδιά χρειάζονται την ηρεμία και την ασφάλεια του περιβάλλοντός τους, των γονιών τους.

Γνωρίζουμε το παιδί μας καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο και εμείς είμαστε το πιο ιδανικό άτομο να αποφασίσει το σωστό χρόνο και την ποιότητα των μέσων που χρησιμοποιεί το παιδί μας.

Πρέπει, όμως, να θυμόμαστε ότι εμείς είμαστε το παράδειγμα για τα παιδιά μας και από τη δική μας συμπεριφορά διαμορφώνουν και τη δική τους. Ας σκεφτούμε κι εμείς να κάνουμε ένα διάλειμμα από τις δικές μας οθόνες.

Πώς τα πάτε με την τηλεκπαίδευση και τις οθόνες;