Δυστυχώς, διανύουμε μια εποχή γεμάτη διχασμό, με περιστατικά προκατάληψης που συνεχώς τα βλέπουμε μπροστά μας στις ειδήσεις και αγχωνόμαστε για το πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας – αλλά και να τους δώσουμε τις σωστές αρχές και αξίες- μέσα σε έναν κόσμο που συχνά μοιάζει βυθισμένος στο μίσος.

Στη χώρα μας, βλέπουμε όλα τα είδη μίσους -ρατσισμό, μισογυνισμό, ομοφοβία- σε σημείο που φοβόμαστε όχι μόνο μήπως τα παιδιά μας δεχτούν ρατσισμό ή περιθωριοποιηθούν, αλλά πολύ περισσότερο μήπως προκαλέσουν τα ίδια άσχημα συναισθήματα σε τρίτους, με ρατσιστικά σχόλια και βίαιη συμπεριφορά.

Ανησυχούμε ότι τα παιδιά μας θα εκτεθούν από την παιδική τους ηλικία σε τέτοια φαινόμενα που είναι πιθανόν, δυστυχώς, να διαστρεβλώσουν τις απόψεις τους για τη διαφορετικότητα, τις διακρίσεις και την κοινωνική ένταξη. Ειδικά αυτά τα τελευταία χρόνια με το μεταναστευτικό κύμα και τις φασιστικές συμπεριφορές που έχουν κάνει την εμφάνισή τους και έχουν «δηλητηριάσει» και νέα παιδιά, ακόμα και σχολικής ηλικίας…

Δεν ξέρω αν μπορούμε να «κάνουμε θαύματα» σε μια τέτοια κοινωνία, μπορούμε, όμως, σίγουρα να δώσουμε τη μάχη μας σαν γονείς να αντιμετωπίσουμε την «ύπουλη προσέγγιση του μίσους», να δείξουμε στα παιδιά μας το δρόμο της αποδοχής της διαφορετικότητας, του σεβασμού στο συνάνθρωπο, της αγκαλιάς σε όποιον την έχει ανάγκη.

Κάποιοι γονείς ίσως δυσκολεύονται να αγγίξουν τέτοια θέματα συζήτησης. Αλλά όταν οι γονείς παραμένουν σιωπηλοί, τα παιδιά ίσως λάβουν το μήνυμα ότι ο ρατσισμός δεν έχει τόση σημασία ή ότι είναι πρόβλημα κάποιου άλλου, ότι είναι κάτι μακρινό από εμάς.

Για να σταματήσει ο ρατσισμός, όλοι πρέπει να αναλάβουν ενεργό ρόλο, ανεξάρτητα από το ποιοι είναι, ανεξάρτητα από το αν τους επηρεάζει άμεσα ή όχι.

Γιατί είναι σημαντικό να μιλάμε για τη διαφορετικότητα και το ρατσισμό;

Όταν διδάσκουμε στα παιδιά από νωρίς ότι είναι εντάξει να μιλάμε για τις διαφορετικές φυλές και καταγωγές, τα βοηθάμε να κατανοήσουν, να σέβονται και να εκτιμούν τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων.

Αυτό χτίζει ενσυναίσθηση και συμπόνια για τους άλλους, έτσι ώστε τα παιδιά να μπορούν να βλέπουν πιο καθαρά, όταν τα πράγματα στον κόσμο τούς φαίνονται άδικα ή στραβά – και μπορούν να κάνουν κάτι γι ‘αυτό.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να τους μιλήσουμε για το ρατσισμό;

Χωρίς να γνωρίζω το σωστό τρόπο, θεωρώ ότι για κάθε οικογένεια, αυτή η συζήτηση θα είναι διαφορετική, ανάλογα με τις εμπειρίες, τα βιώματά μας, την προσωπική εμπειρία μας με το ρατσισμό.

Μπορούμε να διαβάζουμε σχετικά βιβλία ή να βλέπουμε εκπομπές ή ακόμα και να τους πούμε με δικά μας λόγια την ιστορία κάποιου πολιτικού ή ακτιβιστή.

Μέσα από αυτό, θα προκύψει κάποια συζήτηση, κάποιες απορίες.

Είναι η στιγμή να διευκρινήσουμε τις αξίες της οικογένειάς μας. Να τους δείξουμε με λόγια, με κάποιο παράδειγμα, με τις ενέργειές μας τι πιστεύουμε.

Να μιλήσουμε για ίση μεταχείριση για όλους, δικαιοσύνη, υποστήριξη για αυτούς που υποφέρουν και σεβασμό σε όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματός τους, τη γλώσσα που μιλούν ή άλλες διαφορές.

Να μιλήσουμε με απλά λόγια. Να μην τα βομβαρδίοσυμε με πολλές πληροφορίες. Απλά και ξεκάθαρα να παρουσιάσουμε τα γεγονότα.

Αν θέλουμε να σχολιάσουμε κάτι που συνέβη στις ειδήσεις, όπως αυτές τις μέρες στο Αφγανιστάν, να είμαστε ειλικρινείς για αυτό που συνέβη, αλλά δε χρειάζεται να δίνουμε στα παιδιά περισσότερες πληροφορίες από αυτές που χρειάζονται.

Σίγουρα, η ηλικία του παιδιού παίζει ρόλο.

Κάποια ζητήματα ίσως είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτά από μικρότερα παιδιά.

Στα μικρότερα παιδιά, προσχολικής ηλικίας, που μαθαίνουν για το σωστό και το λάθος και έχουν έντονη την αίσθηση της δικαιοσύνης, μπορούμε να μιλήσουμε για το τι είναι δίκαιο και τι όχι. Να δώσουμε κατανοητά παραδείγματα, όπως: «Τι γίνεται αν κάποιος έβγαζε έναν κανόνα που λέει ότι όλοι όσοι έχουν καστανά μαλλιά πρέπει να τρώνε ένα διαφορετικό σνακ στο διάλειμμα από την υπόλοιπη τάξη; Φαίνεται δίκαιο;«

Στα παιδάκια που πηγαίνουν σχολείο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πρακτικά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή για να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν πώς θα ένιωθαν εάν υφίσταντο διακρίσεις ή παραλείπονταν σκόπιμα, πχ. «Πώς θα νιώθατε αν κάποιος κρατούσε όλες τις κούνιες στην παιδική χαρά και δεν άφηνε κανέναν άλλο να κάνει;» ή «Πώς θα αισθανόσασταν αν βλέπατε έναν μαθητή της πέμπτης δημοτικού να εκφοβίζει ένα μαθητή της πρώτης;» Για τα παιδιά αυτής της ηλικίας, πιστεύω, θα μπορούσαμε μετά να κάνουμε την αντιπαραβολή με παραδείγματα πραγματικών ομάδων ατόμων που έχουν υποστεί διακρίσεις.

Οι ερωτήσεις αυτές, σίγουρα, θα βοηθήσουν στην αύξηση της ενσυναίσθησης των παιδιών και θα πυροδοτήσουν το πάθος τους να υπερασπίζονται τους άλλους.

Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι είναι καλύτερα προετοιμασμένα να αντιμετωπίσουν πιο σκληρά θέματα. Μπορούν να καταλάβουν πώς μπορεί να αισθάνεται κάποιος εάν είναι στόχος ρατσισμού, αλλά μπορεί να αισθάνονται ανήμποροι να κάνουν οτιδήποτε γι ‘αυτό.

Σε αυτές τις ηλικίες θεωρώ ότι πρέπει να τους δείξουμε τρόπους να βοηθήσουν, πράξεις για να νιώσουν δυναμικά και στηρίξουν ουσιαστικά θύματα ρατσισμού, όπως επιστολές, άρθρα, εθελοντισμό.

Αλλά να συζητάμε μαζί τους, να τους βοηθάμε να επεξεργαστούν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους: «Τι πιστεύετε για αυτά που είδατε στην τηλεόραση;«, «Τι έχετε ακούσει;» ή «Τι συζητούν οι φίλοι σας;» Αυτό θα μας βοηθήσει να έχουμε μια αίσθηση του τι κατανοούν τα παιδιά μας από όλα όσα προσλαμβάνουν, ώστε να μπορούμε να συμπληρώσουμε τυχόν κενά με γεγονότα ή να τονίσουμε τις αξίες που έχουμε στην οικογένειά μας.

Δύσκολες συζητήσεις όπως αυτές είναι λογικό να προκαλούν έντονα συναισθήματα, όπως θυμό, θλίψη, σύγχυση κ.λπ. Τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα ρατσισμού, τα ίδια ή μέλη της οικογένειάς τους, μπορεί να έχουν ακόμη πιο έντονα συναισθήματα ή φόβους γύρω από αυτά τα θέματα.

Πρέπει να διαβεβαιώνουμε τα παιδιά μας ότι τα συναισθήματά τους είναι σημαντικά και αποδεκτά. Γι’ αυτό θα πρέπει κι εμείς να μοιραζόμαστε τα δικά μας συναισθήματα με υγιή τρόπο: «Νιώθω θλίψη αυτή τη στιγμή και είναι εντάξει. Δεν θα νιώθω πάντα έτσι». Αυτό βοηθά τα παιδιά να βάλουν τα πράγματα σε προοπτική.

Αλλά η συζήτηση αυτή δεν τελειώνει ποτέ.

Το να μιλάμε στα παιδιά μας για τις άλλες εθνικότητες, τις διαφορετικές φυλές και καταγωγές, το ρατσισμό δεν πρέπει να είναι κάτι που κάνουμε μία φορά. Πρέπει να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να έρθουν σε εμάς με ερωτήσεις οποιαδήποτε στιγμή και να συνεχίσουμε να μιλάμε για αυτά τα ζητήματα.

Και τι γίνεται αν δεν έχουμε απάντηση;

Είναι εντάξει να μην υπάρχουν όλες οι απαντήσεις. Εάν δεν ξέρουμε πώς να απαντήσουμε σε κάτι, που είναι ακρετά πιθανό, να είμαστε ειλικρινείς και να το λέμε. Να τους πούμε ότι θα μάθουμε και θα μοιραστούμε μαζί τους όσα μάθαμε.

Οι γονείς μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα για να μεγαλώσουμε συμπονετικά παιδιά που θέλουν να βοηθήσουν τους άλλους.

Tweet

Μέσα από αυτά που ζούμε και τις πράξεις μας θα μάθουν.

Να κάνουμε παρέα με ανθρώπους διαφορετικούς, να μιλάμε σε όλους όμορφα και με σεβασμό.

Να μάθουμε για άλλους πολιτισμούς.

Να μάθουμε μαζί για ανθρώπους από άλλα μέρη.

Να διαβάσουμε βιβλία, να παρακολουθήσουμε ταινίες, να ακούσουμε μουσική, να μάθουμε για γιορτές που δεν αποτελούν μέρος των δικών μας παραδόσεων.

Να παρακολουθήσουμε πολιτιστικές εκθέσεις και μουσεία που αναδεικνύουν ιστορίες, τέχνη και ιστορία των ανθρώπων που διαφέρουν από εμάς.

Να μιλάμε.

Και να τους μάθουμε να μιλάνε.

Όταν βλέπουμε κάτι που δεν είναι δίκαιο, να κάνουμε κάτι γι ‘αυτό.

Να πούμε κάτι.

Να γράψουμε ένα γράμμα.

Να δημιουργήσουμε τέχνη που να υποστηρίζει αυτό το σκοπό.

Να ενθαρρύνουμε τα παιδιά σας να κάνουν το ίδιο.

Να συζητάμε συχνά ως οικογένεια και να κάνουμε πράγματα μαζί για να μάθουμε και να γιορτάζουμε τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων.

Θα βοηθήσουμε να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση των παιδιών μας για τους άλλους ανθρώπους και η δική μας ενσυναίσθηση.

Να τους μάθουμε να αγαπάνε…