Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, ακούω για «σωστό» τρόπο διατροφής, προκειμένου να πετύχουμε ένα υγιές, ελκυστικό σώμα, ένα σώμα ως μέσο για μια πιο ικανοποιητική ζωή – και ότι τυχόν αποτυχίες είναι ολοδικές μας.

Η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική.

Διαβάζοντας για το θέμα αρκετά, ειδικά τα τελευταία χρόνια που άρχισα παράλληλα να τρέχω και να έχω και περισσότερα κιλά μετά τις εγκυμοσύνες μου, με ενδιαφέρει πάρα πολύ να καταλάβω πώς σκεφτόμαστε για το βάρος μας, τον τρόπο που τρώμε και πώς προσπαθούμε να ελέγξουμε ή να αλλάξουμε το σώμα μας στην προσπάθειά μας να είμαστε πιο ευτυχισμένοι και πιο υγιείς.

Κι ενώ γενικά γράφω για απώλεια βάρους και διατροφή κατά διαστήματα στο blog, νιώθω ότι είναι πολύ πολύ σημαντικό να παρουσιάσω μια ευρεία προοπτική που να επιτρέπει την πληρέστερη κατανόηση της περίπλοκης σκέψης για την υγεία και το σωματικό βάρος.

Ο στόχος μου εδώ δεν είναι, φυσικά, να πω πώς πρέπει να σκεφτόμαστε, να τρώμε ή να ζούμε – ούτε να κριθούμε ως προς τι επιλέγουμε για να θρέψουμε το σώμα μας – αφού ούτως ή άλλως δεν είμαι επαγγελματίας του χώρου, ούτε έχω τις απαραίτητες γνώσεις. Αυτό που επιδιώκω είναι ίσως να ξεκινήσουμε μια συζήτηση σχετικά με τη διατροφή, τον αντίκτυπό της και πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τα μηνύματα που μας δίνονται για ό,τι είναι αυτό που μας κάνει ελκυστικούς, επιτυχημένους και υγιείς.

Ακούμε συνέχεια και ειδικά ενόψει του καλοκαιριού «φτιάξε το σώμα των ονείρων σου», «ώρα να διώξεις τα περιττά κιλά», «ήρθε η ώρα για αποτοξίνωση», «αδυνάτισε σε 10 μέρες». Τα ίδια, βέβαια, και μετά το καλοκαίρι «διώξε τα κιλά των διακοπών γρήγορα και ανώδυνα».

Όχι. Αυτό πρέπει να σταματήσει.

Και μόνο οι λέξεις που χρησιμοποιούνται μας δείχνουν με το δάχτυλο και υπονοούν τις «κακές επιλογές φαγητού που κάναμε …»

Τι σημαίνει δηλαδή κακές επιλογές;

Ότι το σώμα μας έχει δηλητηριαστεί από μπισκότα, σάντουιτς και παγωτά; Και ότι υπάρχει κάποιο αντίδοτο για όλα αυτά;

Όλη αυτή η φρασεολογία, υποθέτει ότι ορισμένα τρόφιμα είναι «κακά», «αμαρτωλά» και, επιπλέον, κάνουμε μεγάλο κακό που τα τρώμε. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της διατροφικής μας κουλτούρας (diet culture). Και όλοι πέφτουμε σε αυτή την παγίδα «ηθικολογίας» των φαγητών.

Αυτή η διατροφική κουλτούρα, που εξισώνει το αδύνατο σώμα με την αρετή, με το «σωστό», έχει γίνει η κυρίαρχη κουλτούρα μας – συχνά με τρόπους που ούτε καν παρατηρούμε.

Μέσα από αυτήν την κουλτούρα, από αυτή τη νοοτροπία, οι περισσότεροι από εμάς βλέπουμε (ή μάθαμε να βλέπουμε) την ομορφιά, την υγεία και το σώμα μας.

Μέσα από αυτό το πρίσμα, αποφασίζουμε το πώς θα νιώθουμε και πώς θα συμπεριφερόμαστε στον εαυτό μας. Θέτουμε το «αδύνατο» ως την κορυφή της επιτυχίας και της ομορφιάς, θεωρούμε ότι το «αδύνατο» είναι το σωστό μέγεθος, το «υγιές» μέγεθος.

Στην πραγματικότητα, εννοείται πως δεν υπάρχει «σωστό» μέγεθος σώματος. Δεν υπάρχει ούτε»σωστή» διατροφή, ή τουλάχιστον δε θα ήταν σχεδόν ποτέ εφικτή, αφού το ποσοστό αποτυχίας όσων κάνουν δίαιτα είναι συντριπτικό. Πού σημαίνει ότι βάζουμε συχνά τον εαυτό μας να αγωνιστούμε σε έναν αγώνα που θα βγούμε χαμένοι, με αποτέλεσμα να νιώθουμε άσχημα για τον εαυτό μας – και να κρίνουμε και άλλους – αφού υποδηλώνει, επιπλέον, ότι η απώλεια βάρους θα μας βοηθήσει να αισθανθούμε καλύτερα.

Διαβάζουμε τα τελευταία χρόνια για το κίνημα anti-diet (κατά της δίαιτας) και το κίνημα body positivity (θετικη διάθεση προς το σώμα) που προτρέπουν τους ανθρώπους να εξετάσουν, να αμφισβητήσουν, και τελικά να απορρίψουν τη δίαιτα, αυτό το μύθο ότι μόνο τα αδύνατα σώματα είναι υγιή, την νοοτροπία των διακρίσεων στους ανθρώπους με «μεγαλύτερα σώματα», την κουλτούρα της δίαιτας για λόγους απώλειας βάρους.

Η αντι-δίαιτα δεν σημαίνει αντι-υγεία.

Tweet

Όλοι είμαστε σε αυτό το παιχνίδι. Τουλάχιστον οι μισοί ή και παραπάνω ενήλικες έχουν κάνει δίαιτα απώλειας βάρους μόνο τον τελευταίο χρόνο. Το κίνημα κατά της διατροφής έρχεται αντιμέτωπο με την κουλτούρα της διατροφής με σκοπό να αντιμετωπίσει τις πολλές περιοριστικές δίαιτες που αποδεικνύονται επιστημονικά ότι έχουν αρνητικό στην υγεία μας, ενώ συμβάλλουν στην κοινωνική αδικία και την προκατάληψη βάρους.

Ακόμα κι αν δεν προσπαθούμε συνειδητά να χάσουμε βάρος, η διατροφική κουλτούρα μάς επηρεάζει ακόμα και στις συζητήσεις μας όταν λέμε «πόσο πρέπει να τρέξω για να το χάσω αυτό που έφαγα;».

Υποσυνείδητα δημιουργεί την ιδέα – και την ενισχύει κιόλας – ότι πρέπει να είμαστε αδύνατοι για να είμαστε επιτυχημένοι, αποδεκτοί, αγαπητοί, υγιείς: όλα αυτά δηλαδή που θέλουμε για τον εαυτό μας.

Αυτή η διατροφική κουλτούρα μας λέει ότι η απώλεια βάρους είναι ένας τρόπος να επιτευχθούν αυτά!

Έχουμε μεγαλώσει με πολλά παραδείγματα αυτής της κουλτούρας διατροφής: η «κορμάρα» Barbie με τις «ιδανικές αναλογίες» και τα μπούτια που δεν ακουμπάνε μεταξύ τους! Για πολλά χρόνια θεωρούσα ότι όντως τα μπούτια δεν πρέπει όντως να ακουμπάνε μεταξύ τους!

Κανείς δεν ξυπνά ποτέ το πρωί και λέει «Ουάου, φαίνομαι τέλει@. Νιώθω τόσο υγιής, είμαι τόσο ελκυστικ@!! Νομίζω ότι θα κάνω δίαιτα». Όχι. Όχι. Δυστυχώς, η δίαιτα ξεκινά τις περισσότερες φορές με τις αρνητικές σκέψεις «πώς έχω γίνει έτσι;»

Η κουλτούρα του Instagram, οι ταινίες, οι διαφημίσεις μόδας και τα ΜΜΕ είναι γεμάτα με έναν τύπο ατόμου: μια, συνήθως λευκή, γυναίκα που είναι λεπτή και ψηλή και φαίνεται να ζει υπέροχα. Θα μπορούσε η γοητευτική τους ζωή να οφείλεται σε αυτά τα «τέλεια» σώματα;

Ο πραγματικός «μέσος όρος» ποικίλλει, σε μεγάλο βαθμό, όσον αφορά τη γενετική, το οικογενειακό ιστορικό, τη φυλή, την εθνικότητα, την ηλικία και πολλά άλλα, όπως το μέγεθος και το βάρος. Όμως, όλα τα παραπάνω δεν είναι οι σωστοί δείκτες της υγείας κατά κύριο λόγο – μπορεί να είμαστε μικρόσωμοι, αδύνατοι και με προβλήματα υγείας ή να είμαστε πιο μεγαλόσωμοι αλλά σε φόρμα.

Παρόλα αυτά, είμαστε εκτεθειμένοι σε εικόνες και μηνύματα που ενισχύουν τη διατροφική κουλτούρα και την ιδέα ότι για να είμαστε ευτυχισμένοι και επιτυχημένοι πρέπει να έχουμε μια συγκεκριμένη εμφάνιση, να έχουμε ένα συγκεκριμένο σώμα και να ακολουθήσουμε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα φυσικής κατάστασης ή γεύματος ή διατροφής, κάτι που μας κρατά δυσαρεστημένους σχετικά με το σώμα μας, επιδιώκοντας κάτι που δεν μπορούμε ποτέ να πετύχουμε, αλλά, παρόλα αυτά ξοδεύουμε πολλά χρήματα για να το κάνουμε.

Ακόμα, όμως, και τα αδύνατα σώματα είναι επηρεασμένα από τη διατροφική αυτή κουλτούρα. Ίσως νιώθουν ότι δεν είναι αρκετά λεπτ@ σε ένα σημείο του σώματός τους, είτε νιώθουν ότι είναι πολύ λεπτοί σε κάποιο άλλο. Όλα αυτά οδηγούν τους ανθρώπους να νιώθουν μεγάλη ντροπή για το σώμα τους και να αισθάνονται ότι πρέπει να επιδιώκουμε με κάθε κόστος το υποτιθέμενο «ιδανικό».

Κυκλοφορούν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, πλάνα δίαιτας. Μέρος του προβλήματος είναι ότι ο όρος «ευεξία» χρησιμοποιείται συχνά ως ευφημισμός για τη «δίαιτα».

Η κουλτούρα αυτή προωθεί τις διακρίσεις. Τα παιδιά πειράζονται στο σχολείο λόγω του βάρους τους, οι άνθρωποι που έχουν περισσότερα κιλά όχι μόνο χλευάζονται και εκφοβίζονται, αλλά συχνά απομονώνονται ή αποκλείονται από θέσεις εργασίας και πολλά άλλα. Το στίγμα και οι διακρίσεις απέναντι στα παχύσαρκα άτομα είναι τόσο διαδεδομένα που συχνά απειλεί την ψυχολογική και σωματική τους υγεία, δημιουργεί ανισότητες και συμβάλλει στην κοινωνική αδικία.

Στη συνέχεια, σε μια προσπάθεια να αποκτήσουν ίση πρόσβαση, τα παχύσαρκα άτομα οδηγούνται σε δίαιτες που τους βλάπτουν περισσότερο σωματικά και ψυχολογικά.

Όλοι νομίζουμε ότι μπορούμε να αποφασίσουμε ποιο βάρος θέλουμε να είμαστε με αρκετή θέληση, αλλά δεν είναι αλήθεια. Τα ποσοστά επιτυχίας μιας δίαιτας και μη ανάκτησης των κιλών που χάθηκαν είναι πολύ μικρά σύμφωνα με μελέτες και έρευνες.

Και το κακό είναι ότι όταν παίρνουμε πάλι τα κιλά που χάσαμε, μάθαμε να το εσωτερικεύουμε ως αποτυχία του εαυτού μας. Νιώθουμε ότι δεν είναι απλά πρόβλημά μας, αλλά λάθος μας.

Μπορεί κάποιοι να νιώθουμε ότι είμαστε μια χαρά και δε χρειάζεται να ανησυχούμε για το αν μας επηρεάζει αυτή η κουλτούρα της διατροφής.

Αν, όμως, απαντούσαμε σε ερωτήσεις όπως «Πόσο φοβάσαι να κερδίσεις τρία κιλά; Νιώθεις ποτέ χοντρός; Σε σύγκριση με άλλα πράγματα στη ζωή σου, πόσο σημαντικό είναι το βάρος σου για σένα; Καταναλώνεις μια μικρή ποσότητα φαγητού σε τακτική βάση για να επηρεάσεις το βάρος σου;» θα καταλαβαίναμε ότι το ζήτημα είναι πολύ πιο διαδεδομένο από ό, τι νομίζουμε.

Όλη αυτή η νοοτροπία μπορεί να προωθήσει έναν τοξικό τρόπο ζωής για πολλούς ανθρώπους.

Αντίθετα, μπορούμε να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να τρώμε υγιεινά και να κάνουμε άσκηση με έναν υγιή τρόπο, χωρίς να πρέπει να βάζουμε ένα όριο, ένα συγκεκριμένο αριθμό κιλών, χωρίς να στοχεύουμε στην αλλαγή στην εμφάνιση του σώματος, αλλά στην υγεία σώματος και μυαλού.

Η αντι-δίαιτα στοχεύει να μας ελευθερώσει από το να ξοδεύουμε κάθε στιγμή της ζωής μας για την εμφάνισή μας, σπαταλώντας πολύτιμο χρόνο και ενέργεια που αφορά τις επιλογές φαγητού, τις θερμίδες και τα παρόμοια.

Μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε ότι το μυστικό της ευτυχίας και της ελευθερίας δεν είναι στην πραγματικότητα κλειδωμένο μέσα σε ένα πιο αδύνατο σώμα που απαιτεί μια «ισχυρή θέληση», όπως μας έκανε η κουλτούρα αυτή εδώ και καιρό να πιστέψουμε.

(Για την ανάρτηση χρησιμοποίησα στοιχεία από παρόμοια ανάρτηση του goodhousekeeping)